ANCIET WAR/ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ: ΟΠΛΙΤΙΚΗ ΦΑΛΑΓΓΑ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΑΛΑΓΓΑ

Η οπλιτική φάλαγγα,που χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτικός σχηματισμός στις πόλεις κρατοί της Ελλάδας,διαμορφώθηκε περί τον 8ο π.Χ. αιώνα από τον τύραννο του Άργους Φειδωνα,αντικαθιστώντας τις βιοτικές,επίπεδες και Μυκηναϊκές ασπίδες με μια μεγαλύτερη ,καμπυλωτή και στρόγγυλη,που ονομαζόταν όπλον,και ήταν Καρική εφεύρεση.Στη συνέχεια,οι Σπαρτιάτες εφάρμοσαν για πρώτη φορά την οπλιτική φάλαγγα,στον Α' Μεσσηνιακό πόλεμο,κατανικώντας τους Μεσσήνιους.Στους αιώνες που ακολούθησαν οι Σπαρτιάτες αναδείχτηκαν στους φοβερότερος οπλίτες που είχε γνωρίσει η αρχαϊκή και κλασσική Ελλάδα,πριν την έλευση της λοξής φάλαγγας του Ξενοφώντα και του Πελοπίδα,και της μακεδονικής φάλαγγας του Φιλίππου και του Αλέξανδρου.

Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΟΠΛΙΤΙΚΗΣ ΦΑΛΑΓΓΑΣ

Οι οπλίτες που στελέχωναν τις φάλαγγες ήταν κατά βάση αγρότες και γαιοκτήμονες,όσοι δηλαδή είχαν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν κράνος,θώρακα,ασπίδα,τον εξοπλισμό τους δηλαδή.Εξαίρεση αποτελούσε η Σπάρτη,όπου οι πολίτες-στρατιώτες της ήταν μια κοινότητα γαιοκτημόνων οπλιτών,και ανατρέφονταν σύμφωνα με τους νόμους του Λυκούργου.Όσοι πολίτες δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να προμηθευτούν τον εξοπλισμό,κατατάσσονταν στα ελαφρότερα σώματα (ψιλοί) σε περίοδο πολέμου.Μέχρι τους περσικούς πολέμους οι πόλεμοι ήταν τοπικοί και μικρής διάρκειας.Η μια φάλαγγα έπρεπε να διάσπαση την άλλη,και όταν η τελευταία υποχωρούσε,η μάχη τέλειωνε.Οι ιππείς και οι τοξότες έπαιζαν δευτερεύοντα ρολό.

ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

Υστέρα από την Ιωνική επανάσταση του 499 π.Χ.,που έγινε με την βοήθεια των Αθηναίων και των Ερετριων,ο Πέρσης στρατηγός Μαρδόνιος,ύστερα από διαταγή του βασιλιά Δαρείου Α',εισέβαλε στη Θράκη,το 492 π.Χ.,όπου νίκησε τους οδρυσους,άλλα ο στόλος του καταστράφηκε στη χερσόνησο του Άθω,στο σημερινό Άγιο Ορός.Αργότερα,το 490 π.Χ.,ο Δατης και ο Αρταφέρνης,αποβιβάστηκαν στον Μαραθώνα,όπου νικήθηκαν από τους Αθηναίους και Πλαταιείς οπλίτες υπό τις διαταγές του Αθηναίου στρατηγού Μιλτιάδη.Μέτα την πρώτη γενικευμένη σύγκρουση με τους Πέρσες,οι Έλληνες ενίσχυσαν τις οπλιτικές φάλαγγες με περισσότερο ιππικό,και περισσότερα σώματα βολής,που οι Πέρσες διέθεταν άφθονα.Το 480 π.Χ.,ο Μαρδόνιος με τον νέο βασιλιά Ξέρξη Α' επέστρεψαν με έναν κολοσσιαίο στρατό,με σκοπό να κατακτήσουν την Ελλάδα,μια και καλή.Οι Έλληνες έστειλαν να τον καθυστερήσει ένα σώμα 300 Σπαρτιατών,1.000 λακόνων περίοικων,1.000 ειλώτων,1.000 Κορινθίων,2.120 Αρκάδων,80 Αργείων,300 Φλιασίων,1.000 Λοκρών,1.000 Φωκέων και 700 θεσπιεων,με επί κεφαλής τον Σπαρτιάτη βασιλιά Λεωνίδα από την δυναστεία των Αγιαδών.συγκρούστηκαν στις Θερμοπύλες,και όταν οι Πέρσες υστέρα από την προδοσία του ρουφιάνου εφιάλτη του περικύκλωσαν,ο Λεωνίδας έδωσε διαταγή να φύγουν όλοι,έμεινε μονό αυτός με τους 300,και άλλοι 700 θεσπιεις,πολεμώντας τους βάρβαρους,μέχρι που έπεσαν όλοι ηρωικά στη μάχη.

Τον επόμενο χρόνο,το 479 π.Χ.,οι ενωμένοι Έλληνες υπό τον Παυσανία νικήσαν χάρης στην οπλιτική φάλαγγα τους Πέρσες στην αποφασιστική μάχη των Πλαταιών.Ήταν ίσως η πιο ένδοξη στιγμή της οπλιτικής φάλαγγας.

ΠΕΛΛΟΠΟΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Στο διάστημα που μεσολάβησε από το τέλος των περσικών πόλεμων (479 π.Χ.) μέχρι την έναρξη του πελοποννησιακού (431 π.Χ.) ελάχιστα πράγματα άλλαξαν στην τακτική της οπλιτικής φάλαγγας.Κατά τη διάρκεια του πελοποννησιακού πόλεμου,εμφανίστηκε ένα νέο είδος πολεμιστή,του πετλαστη,οπλισμένου με μια μικρή ασπίδα θρακικής προέλευσης,την πελτη,με δυο ακόντια και ένα ξίφος,και έμελλε να είναι ο φόβος και ο τρόμος των οπλιτών.Στη μάχη της Αμφίπολης άλλωστε,ο Σπαρτιάτης έφορος Βρασίδας και ο Αθηναίος στρατηγός Κλέωνας έπεσαν νεκροί από ακόντια Θράκα και Μακεδόνα πελταστη αντίστοιχα.

πελταστης

Προς το τέλος του πόλεμου,όταν οι επιχειρήσεις ήταν κυρίως ναυτικές,ο εξοπλισμός των οπλιτών έγινε ελαφρύτερος,για την ακρίβεια κράτησαν μονό την ασπίδα και το κρανος από τον αμυντικό εξοπλισμό,και ενισχύθηκαν από τοξότες.

ΥΣΤΕΡΗ ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Στην εποχή που μεσολάβησε από το τέλος του πελοποννησιακού πόλεμου,μέχρι την έλευση των Μακεδόνων στην πολίτικη σκηνή της Ελλάδας,οι οπλίτες ενισχύθηκαν με ελαφρύτερα σώματα ψηλών (τοξωτών,ακόντιστων,σφεντονιστων,πελταστων).Τρανό παράδειγμα αυτής της νέας τάσης αποτελούν οι Μύριοι, που πολέμησαν ως μισθοφόροι στο πλευρό του σφετεριστή του περσικού θρόνου Κύρου,των όποιων αξιωματικός ήταν ο Αθηναίος ιστορικός Ξενοφώντας,και αναφέρει την δράση του περιβόητου αυτού εκστρατευτικού σώματος στο αργό του Κύρου ανάβασης.Αργότερα,κατά τη διάρκεια του Κορινθιακού πολέμου,ο Αθηναίος στρατηγός Ιφικράτης εισήγαγε ενά νέο είδος οπλίτη με μικρότερη ασπίδα και ελαφρύτερο θώρακα,για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τους πελταστες,στη συνέχεια τον μιμήθηκαν και αλλοι.Καινοτόμοι στον τρόπο διεξαγωγής μαχών των οπλιτών ήταν οι Θηβαίοι στρατηγοί Επαμεινώνδας και Πελοπίδας,που εισήγαγαν την λεγόμενη λοξή φάλαγγα,με την όποια νικήσαν τους Σπαρτιάτες στη μάχη των Λεύκτρων το 371 π.Χ.,άλλα νικήθηκαν μαζί με τους Αθηναίους από τους Μακεδόνες υπό τον βασιλιά Φίλιππο Β' στην μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ.

ΙΦΙΚΡΑΤΙΟΣ ΟΠΛΙΤΗΣ